Asansörler günümüzde kullanım alanları geniş ulaşım araçları olarak kullanılmakta ve gelişmiş toplumların tamamı için vazgeçilmez olarak kabul edilmektedir. Sık sık kullandığımız asansörde montaj ve bakım sırasında ya da kullanım sırasında kazalar meydana gelebilmektedir. Asansör kazaları incelendiğinde kaza nedenleri kişisel koruyucu donanımların yetersizliği, yetkisiz müdahale, tehlikeli hareketler ve tehlikeli durumlar, güvensiz komponent kullanımı, güvenlik mesafelerine uyulmaması, bakımsız asansörler, denetim eksiklikleri, eğitim eksiklikleri vb. gibi sebeplerden kaynaklanmaktadır. Bu kazaları ‘Kullanıcı Kazaları’ ve ‘İş Kazaları’ olarak ikiye ayırabiliriz.
İş Kazaları: Montaj sırasında ya da bakım ve periyodik kontrol sırasında meydana gelen kazalardır.
Müteahhit firma ile asansör montaj firması arasında sözleşmenin yapılması ile başlayan ve asansörün kullanıma açılması ile tamamlanan süreç asansör montaj süreci olarak adlandırılır. Bu süreçte asansör montaj firması ile müteahhit firma, iş güvenliği konusunda, sorumluluk paylaşımı yapmaktadır. İnşaat sahasında genel iş güvenliği önlemlerinden müteahhit firma sorumlu olduğu gibi, asansör kuyusunda ve kuyu etrafında montaj firmasının çalışma saatleri içinde sorumluluk montör firmaya aittir. Bu sorumluluk paylaşımı iş sözleşmesi yapılırken yazılı olarak kayıt altına alınmalıdır. Asansör montaj sürecinde gerçekleşen iş kazaları incelendiğinde ağırlıklı olarak kuyuya düşme, sıkışma ve ezilme, asansör düşmesi, elektrik ile ilgili kazalar, cisim düşmesi ve makine/ekipman kaynaklı kazalar oldukları görülmektedir.
Asansörlerin yolcuların güvenli bir şekilde taşınması işlemini devam ettirebilmeleri için periyodik olarak bakımlarının yapılması ve en az yılda bir kez genel kontrolden geçirilerek revizyon gerekliliklerinin belirlenmesi gerekir. Yetersiz bakım ve kontrol asansör kullanıcı kazalarına neden olabileceği gibi kontrol ve bakım işlemlerine gereken özen ve önemin gösterilmemesi bu işlemler sırasında iş kazalarına da neden olmaktadır. Asansör bakım ve periyodik kontrol sürecinde; elektrik ile ilgili kazalar, sıkışma ve ezilme kazaları, makine/ekipman kaynaklı kazalar ve kabin ile birlikte düşme kazaları daha çok sayıda görülmektedir.
Kullanıcı Kazaları: Kullanıcı kazalarının büyük çoğunluğu kabin kapısız sistemlerde kabin ile duvar arası sıkışmalardan meydana gelmektedir. Asansör denetimleri için Sanayi Bakanlığının hazırladığı asansör kontrol çeklistlerinde iç kapının zorunluluğu bulunmamaktadır. İç kapısı bulunmayan asansörlerde acil durumlar için çift konumlu asansör durdurma tertibatı (stop devresi) bulunması gerekmektedir. Asansörlerde meydana gelen kazalara başka örnekler vermek gerekirse;
*Kabin aşırı yük sistemlerinin çalışmaması sonucu aşırı yükleme sonucu kat seviyesinde kabinin durmaması sonucu oluşan kazalar.
*Asansör emniyet sistemlerinin devre dışı bırakılması sonucu oluşan kazalar(örneğin; kabin kapısı sistemlerde kabin stop anahtarının devre dışı bırakılması, kapı emniyet kontaklarının kısa devre yapılması vb.)
*Asansör paraşüt tertibatının çalışmaması sonucu asansörün beyan hızını aşması
*Asansör kat kapılarının manuel elle açılan tip kapı olması durumunda kapı camlarının kırık olması veya kapı camı olmaması sonucu oluşan kazalar
*Asansörde mahsur kalan kişilerin kurtarılması sırasında oluşan kazalar. Bu tür kurtarma sırasında kazaların olmasının engellenmesi için mutlaka asansör firması tarafından bina sorumlusu gözetiminde en az iki kişiye asansörde kalan şahısların kurtarılma eğitimi verilmelidir.
*Yetkisiz kişiler tarafından asansör arızalarına müdahale edilmesi sonucu oluşan kazalar.
*Uyarıcı etiketlerin bulunmaması sonucu olan kazalar.
Asansörde bir kaza meydana geldiğinde kaza yerinin çalışılabilir duruma getirilmesi gerekir, akabinde kazanın kök nedenini bulmaya yönelik çalışmaları planlayan düzeltici faaliyet veya faaliyetler başlatılmalıdır. Kazanın kök nedeni tespit edildiğinde, tekrarlanmasını önleyecek şekilde, bir iyileştirme çalışması gerçekleştirildikten sonra düzeltici faaliyet kapatılır. Düzeltici faaliyet kayıtları da istatistiksel olarak değerlendirileceğinden düzenli olarak tutulmalı ve muhafaza edilmelidir. İşveren kaza ve kaza nedenlerini gösterir kaza tutanağını tutmalı ve ilgili mülki amir ve bakanlık kazadan haberdar edilmelidir.
Asansörde ölümcül ya da büyük yaralanmalı bir kaza olduğunda iş hukuki boyuta taşınır. Savcılık ilk önce o ay asansöre bakım yapılıp yapılmadığını sorgular ve asansörün kullanım durumunun güvenli olup olmadığına bakar. Bina yöneticisinin üzerine düşen sorumluluk asansörün aylık bakımlarını düzenli olarak yetkili ve belgeli bir asansör firmasına yaptırmaktır. Yılda bir defa asansörün periyodik kontrolü bulunduğu ilçenin anlaştığı ilgili asansör muayene kuruluşuna yaptırmak ve asansörün güvenli kullanımı sağlayacak bilgi etiketini asansöre yapıştırılmasını sağlamaktır. Bunları yaptığı takdirde sorumluluk yöneticiden çıkıp, yetkili asansör firmasında olacaktır. Savcılık bilirkişi ile beraber durumu inceler, raporunu hazırlar ve gerekli hukuki işlemleri en doğru şekilde başlatır ve yürütür.
Mesleki Sorumluluk Sigortası
6 Nisan 2019’da yayımlanıp yürürlüğe giren 30737 sayılı “Asansör İşletme ve Bakım Yönetmeliği” Dördüncü bölüm Yetkili servis ile ilgili şartlar kısmında madde 13 fıkra 12 de “(12) Yetkili servis kendisi tarafından asansöre verilen bakım, onarım ve servis hizmeti ile ilgili olarak mesleki hata ve/veya ihmaller nedeniyle bina sorumlusunun ve diğer üçüncü şahıslar tarafından ileri sürülecek zarar ve ziyan taleplerini karşılamak üzere en az 500.000 TL tutarında mesleki sorumluluk sigortasını yaptırır. Bir sonraki yıl için geçerli sayılacak olan mesleki sorumluluk sigortasının değeri, 213 sayılı Kanun hükümleri uyarınca o yıl tespit ve ilan edilen yeniden değerleme oranı kadar arttırılır.” ibaresi ile asansör firmalarına bakım yaptığı asansör sayısı kadar mesleki sorumluluk sigortası yaptırmayı zorunlu kılmıştır.
Ticari binalarda veya konut binalarında bulunan asansörlerde meydana gelebilecek kazalar nedeniyle üçüncü kişiler tarafından ileri sürülebilecek tazminat taleplerini belirli limitlere kadar teminat altına alan sigorta türüdür.
Daimi sözleşmeyle bakıma tabi tutulan asansörlerde, meydana gelebilecek bir kaza sonucu, üçüncü şahısların uğrayacağı bedeni ve maddi zararlar için ileri sürecekleri tazminat talepleri ile birlikte yaşanacak anlaşmazlıklar sonucunda açılacak davalarla ilgili mahkeme masrafları ve avukatlık ücretlerini kapsamaktadır.
Bir Cevap Yazın